Böceklerin Kullanımı Bölüm 2: Böceklerin Tıptaki Yeri

Böceklerin Tıpta Kullanımı

Böcekler Tıpta Nasıl Kullanılıyor?

Daha önceki yazımda da aktardığım gibi; böceklerin hayatımızdaki önemi oldukça büyüktür, zannedildiği gibi gereksiz amaçlara hizmet etmemektedir.

Böcekler, protein üretimindeki etkileri göz önüne alındığında yeni tedavi yöntemleri ve bununla birlikte biyoteknolojik olarak da yeni ürünler bu sayede geliştirilmektedir. Aynı zamanda cerrahi dikişlerde kullanılan ipler ipek ve dut böceği (Bombyx Mori) tarafından üretilir ve oldukça sağlamdır. Böceklerin salgıladığı zehirler veya kimyasallar ilaç geliştirme konusunda da önemli bir role sahiptir. Kan sulandırıcı ilaçlardan olan Hirudin, sülüklerin salgıladığı sıvılardan elde edilir. Hirudin kanın pıhtılaşmasını engelleyerek kanı sulandırır. Bunun yanı sıra kanser tedavisinde kullanılan Paclitaxel ilacı da yarasa kelebeği adı verilen ağacın kabuklarında ve yapraklarında bulunan böceklerin öldürülmesinden sonra salgılanan sıvı sayesinde üretilmiştir. Bu ilaçların yanı sıra kullandığımız antibiyotiklerin çoğu böceklerin mikroorganizmalarla mücadelesi sırasında salgıladıkları ve ürettikleri sıvılardan oluşur.

Tarihte Böceklerle Yapılan Tedaviler

MÖ 16. yüzyıla ait papirüslerde böceklerin tıbbi anlamda kullanıldıklarından bahsedilmekte, hatta Çin’de 3000 yıldır insanları tedavi etmekte böcekler kullanılmaktadır. Ayrıca geleneksel Çin tıbbında; 14 takım ve 63 aileye mensup 300’den fazla böcek kullanıldığı tespit edilmiştir. Örnek olarak sarı çıyan böceği tetanos, felç, çıban ve de baş ağrılarının tedavisi için kullanılmaktadır. Kullanım şekli ise şu şekildedir; önce kurutulur ve sonra ezilerek macun kıvamına getirilerek tedavi olunacak bölgelere sürülür. Bugün dahi Meksika’nın bazı kesimlerinde böcekler, ağrı kesici ve idrar söktürücü özelliklerinden dolayı kullanılmakta hatta bazı yerlerde bu işlevlerinden dolayı böcek parçaları satılmaktadır.

Tibet’te birçok ilacın içeriğinde dantel böceği kullanılmaktadır ve Tibet tıp eserlerinde 11 adet böcek türü geçmektedir. Örneğin; et sineği, erkeklerin ereksiyon ilaçlarında birleşen olarak kullanılır. Aynı şekilde karıncalar da tedavi amaçlı kullanılır, karınca yuvalarının üzerindeki kum ise ıslatılarak ağrı olan veya vücutta şişmiş bölgelere temas ettirilir. Bu tedavi yönteminin şişliği giderdiği ve de vücuda iyi geldiğine inanılır. Karıncalar bu gibi tıp metinlerinde nadiren bahsedilir. Ayın Kralı (Zla ba’i rgyal po) adlı erken dönem metninde karıncalar, boğaz ve uzuvlardaki şişlikleri tedavi etmek için kullanılan bir bileşen olarak geçer.

Desi Sangye Gyatso isimli bilim insanı, kanın atık ürünü olan kırmızı renge ve hastalığa sarı rengi veren safra rafinesinin birleşimi olan hastalığa “Sarı Sıvı” ismini verir. Bu hastalığı tedavi etmede ise yoğurt böceği kullanılır. Tibet tıp metinlerinde çekirgeler hakkında çok ayrıntılı bilgiler vardır. Çekirge türü ne olursa olsun her bir çekirge sağlık amacıyla kullanılır. Yutok Yönten Gönpo'nun Açıklayıcı Tantra'nın yirminci bölümündeki “Materia Medica” listesinde ağustos böcekleri, çocuk tedavilerinde kullanılır. Ayrıca çocuk tedavilerine en çok önem ve yer veren metin budur. Tibet tıbbında burada daha sayamadığımız birçok böcek tasnifi geçmektedir.

Böcekler ve Tıpta Kullanımı

Çekirgelerin tür ayırmaksızın sağlık alanında kullanılması, idrar ve böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde de önemlilik teşkil eder. Ayrıca çekirgelerin arka bacakları ezilerek suya karıştırılıp içilir. Böylelikle çekirgenin hemolimfinde bulunan sodyum ve klorid iyonları, insan vücudundaki su dengesini ayarlamaya yardımcı olur ve sindirim sorunlarını da giderir. Bunun yanı sıra baş ağrıları, astım ve kronik gibi akciğer hastalıklarını hatta doğum sonrası bebeklerde beslenme yetersizliğinde takviye olarak da kullanılmaktadır.

Hindistan geleneksel tıbbında ateş böceklerinin kullanımı ve çocuklarda görülen kulak ağrılarının giderilmesinde ateş böcekleri canlı olarak toplanıp ezilerek ağrıyan kulağa merhem olarak uygulanır. Ayrıca Coleoptera, Scarabaeidae larvasının vücut sıvısı, romatizmaya iyi geldiği gibi yaraların tedavi edilmesinde de kullanılır. Ayrıca erginlik hâlinde olan böcekler ise şaraba batırılarak tüketilir ve kansızlık sorununu ortadan kaldırır. Bunun yanı sıra beyaz karıncalar olarak da bilinen termitler, ülser ve romatizma gibi rahatsızlıkların tedavisi için kullanılır. Termitler, yuvasının üst tepeciğindeki toprak ile macun hâline getirilerek tedavi olunacak yere sürülür veya da tüketilir.

Sadece tıp alanında değil dinî geleneklerde de böcekler bir araç olarak kullanılmıştır. Afrika’nın bazı kabilelerinde erkek olduğunu kanıtlamak için genç bireyler, ellerini acı verici karıncaları ile dolu bir eldivene sokarlar ve erkekliğe dini yönden adım atmış olurlar. Ayrıca tanrılarının böylece onları koruduklarına da inanırlar. Amazon’da yaşayan kabilelerde de bu durumlar söz konusudur. En acı verici ısırık olarak nitelendirebileceğimiz mermi karıncaları, isminden de anlaşılacağı üzere vücutta mermi etkisi yaratır ve acısı 24 saati aşkın bir süre geçmez. En acı verici ısırığı olan böcektir. Mermi karıncasından sonra ateş karıncası gelmektedir. Bazı kabilelerde erkek ve kız fark etmeksizin karınca eldiven uygulaması uygulanır, böylelikle erişkinliğe adım atılmış ve dinsel olarak ibadet yerine getirilmiş olur.